سفر هیات ایرانی به افغانستان برای بازدید از دهراوود و سنجش میزان آب وارده به سد کجکی در حالی انجام گرفت که از قبل پیش بینی میشد که زمان تعیین شده از سوی طالبان زیرکانه و بر اساس طفره رفتن از دادن حقابه طراحی شده است. اگر چه زمان تعیین شده قبل از سفر هیات ایرانی هم از سوی برخی رسانه های محلی مورد واکاوی و یادآوری قرار گرفته بود و بعد از سفر هم یکی از مقامات استانی سیستان و بلوچستان با حضور در شبکه استانی هامون بر آن صحه گذاشت، اما در هر روی این بازدید بدون هیچ دستاوردی پایان یافت. در حین بازدید از ایستگاه سنجش دهراوود شاهد اظهار نظرهای مختلف و نگران کننده ای از سوی مقامات دو کشور بودیم. 

پیرو سلسله تجمعات خودجوش مردمی که در آن مطالبات به حق مردم سیستان به صراحت بیان گردید و منجر به واکنش و مواضع مخاطبین مردم یعنی وزیر امور خارجه و رییس جمهور گردید،  با توجه به گذشت بیش از 2ماه از این مواضع انقلابی متاسفانه کوچکترین تغییری در شرایط حاد سیستان اتفاق نیفتاده است. بار دیگر در این مکان جمع شده ایم و یک صدا مطالبات به حق خود را که بر آمده از شرایط فوق بحرانی منطقه می‌باشد و عدم حل آن‌ها در کوتاهترین زمان ممکن به حیات سیستان پایان می‌دهد در بندهای ذیل اعلام می‌داریم.

66 روز از اخطار رئيس ‌جمهور رئيسي به حکام افغانستان درباره حقابه ايران از رود هيرمند گذشته ولي هنوز خبري از انجام وعده‌هاي طالبان در اين زمينه نشده است. در 66 روز گذشته، تحرکات زيادي براي اجرائي شدن معاهده 1351 ميان ايران و افغانستان درخصوص تحويل حقابه هيرمند به ايران صورت گرفت ولي هيچيک از آنها به جاري شدن آب به سوي استان تشنه سيستان و بلوچستان منجر نشد.

وزرای نیرو و خارجه و معاونت های مربوطه، علیرغم بحرانی بودن اوضاع محیط زیست و اشتغال در سیستان و شدت گرفتن مهاجرت، هنوز درک درستی از وخامت اوضاع در این منطقه ندارند و اگر هم محدود افرادی به چنین شناختی رسیده اند، سیستان را قربانی مصالح سیاسی خود کرده اند. نمایندگان سیستان نیز به دلیل تعامل همه جانبه با دولت، از اختیارات قانونی خود در مواجهه با وزرای نیرو و خارجه بهره نمی برند و طرح استیضاح وزیر امور خارجه که به ادعای دو نماینده سیستان ثبت شده، مسکوت مانده است.

پس از تکمیل و آبگیری بند کمال خان، زنگ هشدار امنیت آبی منطقه سیستان و کلانشهر زاهدان به صدا درآمد، سامانه انحرافی بند کمال خان امکان مدیریت سیلاب‌های حوضه آبریز هیرمند را در اختیار حاکمان افغانستان قرار داد؛ پیش از آن، گاه سیلاب‌هایی بیش از میزان حقابه وارد سیستان می‌شد، بنابراین عدم اجرای معاهده ۱۳۵۱ هیرمند محسوس نبود، اما با کنترل و انحراف سیلاب های رودخانه هیرمند توسط بند کمال خان، به تدریج تنش آبی سیستان تشدید شد.

نماینده زاهدان در مجلس، گفت: من از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی می‌خواهم که طالبان را گوشمالی بدهد تا شاهد تکرار اتفاقاتی که روز شنبه رخ داد و باعث شهادت یکی از سربازان کشور شد نباشیم. به هر حال ایران اهرم های فشار زیادی در مقابل طالبان در اختیار دارد و به همین دلیل باید از این اهرم های فشار استفاده کند.

در گذشته ها یک رسم نانوشته بین مردم سیستانی و بلوچ وجود داشت که خوشبختانه با کاهش خشونت در جامعه از بین رفت یا حداقل به شدت گذشته نیست. هنگام دعواهای خیابانی یا طایفه ای، جوانان می دانستند که خیلی زود پای بزرگترها به میان می آید و دیگر امکان انتقام و انتقام گیری وجود ندارد. پس فرصت همان چند دقیقه درگیری بود. در واقع هر کس در همان صحنه درگیری واکنش بهتری نشان می داد، برنده واقعی بود و یک عمر حسرت نمی خورد. اگر چه به ظاهر بزرگان طایفه او را در جمع شماتت می کردند، اما در باطن به وجود چنین جوانان برومندی در طایفه افتخار می کردند. بزرگان بعد از مطلع شدن از نزاع، می پرسیدند زدی یا خوردی؟ و اگر زده بود: خوب زدی یا نه؟ آیا ارزش دارد که در جلسه گردن خم کنیم؟

امام جمعه شهرستان نیمروز گفت: انتظار می‌رود ترک‌فعلی که‌ نسبت به حقابه سیستان در دوره دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی ایجاد شده و‌ توجهی به این موضوع نشده با انتصاب دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی جبران شود و شخص دبیر سابق و سفیر ما در افغانستان که به جای اینکه مدافع حقوق مردم ما باشد توجیه کننده خطا و قصور طالبان شده، متهم به ترک فعل هستند.

روابط ایران و افغانستان طی سال‌های گذشته با برخی فراز و نشیب‌هایی همراه بوده و طی دولت‌های مختلف در این کشور نگرش‌های متفاوتی نسبت به ایران وجود داشته است. هر چند که در دولت‌هایی مثل دولت حامد کرزای تعاملات سازنده‌ای بین دو کشور ایجاد شد، اما پس از آن در دولت اشرف غنی و سپس اکنون که طالبان قدرت را در افغانستان به‌دست گرفته چندان این رویه سازنده نیست.

عدم استراتژی مشخص در باره گرفتن حقابه از افغانستان باعث شده تا سخنان ضد و نقیضی از سوی مقامات کشوری شنیده شود. در بحث اجرایی سخن رییس جمهور، فصل الخطاب است و می بایست مقامات کشوری و لشکری در راستای تحقق سخنان وی تمهیدات لازم را بیندیشند. سخنان متفاوت با سخن رییس جمهور یعنی عدم هماهنگی بر سر تحقق منافع ملی.