به گزارش پایگاه خبری تحلیلی دیار عیار علیرضا سروری نژاد در گفت و گو با جهان اقتصاد اظهارکرد: با توجه به این که بند کمال خان یک بند یا سد انحرافی است که ماهیت آن با سدهای مخزنی و ذخیرهای متفاوت است، احداث این نوع سازههای انحرافی به دلیل این است که آب پیش از رسیدن به سد از سمت راست یا چپ به سایرمسیرها منحرف و برای مصارف متعدد استفاده شود بنابراین فلسفه ایجاد این بند انحرافی در این بوده است که آب را پیش از سرریز شدن انحراف دهند که قاعده آن در بین ایران و افغانستان به طور حتم معادلات هیدروپولوتیک و سیاستهای حاکم منطقه است تا قابلیت در دسترس بودن آب را برای ما برای چانهزنیهای آتی بر سر آب با چالش مواجه سازند.
سروری نژاد افزود: تالاب هامون یک تالاب بینالمللی است و در کنوانسیونهای متعدد از جمله کنوانسیون ۱۹۹۷ به عنوان تالاب بینالمللی شناخته شده و همچنین در سال ۲۰۱۵ به عنوان ذخیرهگاه زیست کره، ثبت جهانی شده است پس از حیث داخلی و بین المللی شناخته شده است و مساحت آن در ایران بالغ بر ۳۸۲ هزار هکتار است.
وی افزود: به دلیل قرار گرفتن سیستان در کریدور بادی، این بادها از بالای ترکمنستان عبور و پس از عبور از ارتفاعات شرقی قاین، بیرجند و سر بیشه به منطقه سیستان ورود پیدا میکند و از شمال و غرب تالاب هامون به سمت شرق و جنوب شرقی مسیر بادها و طوفانها ادامه دارد. این بادها هر زمان تالاب هامون بدون پوشش گیاهی و رطوبت باشد، هر آنچه در سطح موجود باشد از جمله رسوبات را به سمت سیستان روانه و به نوعی به سمت افغانستان گسیل میکند.
وی ادامه داد: نبود آب در تالاب هامون آسیبهای جدی و اساسی بر پیکره سیستان و حتی خود افغانستان وارد خواهد کرد و کارکردهای صدگانه زیست محیطی و خدمات تالاب به ساکنین را از مردم دریغ میکند که با کاهش ورود سیلابها در دو دهه اخیر از افغانستان و احداث این بند انحرافی این موضوع کاملا حاد شده است و تداوم این روند میتواند خطرات و آسیبهای جدی را برای منطقه از حیث زیست محیطی و آلوده کردن هوای منطقه ایجاد کند.(در سال ۲۰۱۴ زابل را به عنوان آلوده ترین شهر دنیا اعلام کردند)
رئیس اداره آبخیزداری و حفاظت خاک اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سیستان و بلوچستان گفت: موضوع هامون و تالاب هامون به عنوان آسیب پذیرترین بخش حوزه هلمند است که ۸۱ درصد آن در افغانستان ، ۴ درصد در پاکستان و مابقی در ایران است و از طرفی بهره برداران این منطقه به ویژه ساکنین منطقه سیستان که حداقل دارای تراکم ۲۶۰ نفر در کیلومتر مربع است و متراکم ترین جمعیت در شرق کشور را به خود اختصاص داده است با انواع بیماریهای چشمی، ریوی، خونی و قلبی مواجه میسازد؛ ضمن این که معیشت ساکنین منطقه را که از تالاب بهره مند بودند را نیز به مخاطره خواهد انداخت و سایر بخشها همانند حمل و نقل، ترانزیت و… را با آسیب روبه رو میکند.
رئیس اداره آبخیزداری و حفاظت خاک اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سیستان و بلوچستان، حیات منطقه سیستان با جمعیتی بالغ بر ۴۰۰هزار نفر که بین ۶۰ الی ۷۰درصد آنها بهره برداران کشاورزی وبخش دیگر مشاغل اداری و خدماتی و بخش دیگر نیز که صیاد هستند بنابراین بخش بزرگی از معیشت مردم از طریق خدمات زیست محیط تالاب هامون منتفع میشد بنابراین وقتی آبی در هامون جاری نشود، در منطقه ای مانند سیستان بادهای موسوم به ۱۲۰ روز بوده است تا ۱۸۰ روز هم ادامه داشته است .
سروری نژاد عنوان کرد: بیشترین تبخیر و تعریق در ایران مربوط به منطقه سیستان به میزان ۵ هزار میلیمتر است یعنی ۵ متر آب در طول سال میتواند از منطقه سیستان تبخیر شود، این تالاب در زمانی به علت وجود این رطوبت همانند کولر آبی برای مردم منطقه سیستان عمل میکرد و مانع از وزود ریزگردها به تالاب هامون بود اما سال هاست که به دلیل خشکی هامون باید مردم منطقه ریز گردها را تحمل کنند و میتوان گفت منطقه به فاجعه ای تبدیل شده است که با انحراف رودخانه از مسیر بند کمال خان با وضعیت اسفناکی روبه رو خواهیم شد که میتواند در بسیاری از مباحث تاثیر منفی بگذارد و روند تغییر معیشت از کشاورزی و صیادی به سایر مشاغل را با مشکلات مواجه سازد زیرا ایجاد هر کارخانه، کارآفرینی و مشاغل جایگزین در منطقه سیستان به جای مشاغل وابسته به کشاورزی با هجوم شنهای روان و ریز گردها از آسیبهای جدی بی نصیب نخواهند بود بنابراین وضعیت سیستان به وخامت شدید خواهد رسید و باعث مهاجرت ساکنین منطقه خواهد شد و امنیت ملی را در این منطقه استراتژیک به خطر میاندازد.
وی تاکید کرد: برای رفع چالشهای موجود دو سمت ایران و افغانستان ، برادران افغانی و دولتمردان آنها این همکاری را داشته باشند. افغانستان طبق معاهده ۱۳۵۱ جمعا ۸۲۰ میلیون متر مکعب را به ایران بدهد که با توجه به حجم سیلاب در سال معادل ۲۶ متر مکعب در ثانیه است و از طرفی در جدول پروتکلهای الحاقی میزان حقابه منطقه از آب شرب و کشاورزی به عنوان حقابه سیستان و زابل نام برده میشود، مشخص است که هر ماه با چه میزان دبی و حجم آب را به ما تحویل دهد بنابراین اگر بخواهند الزامات قرارداد ۱۳۵۱ را متعهد شود از نظر قواعد بین المللی این ۸۲۰ میلیون متر مکعب باید به صورت ماهانه طبق معاهده، سر مرز ایران و افغانستان در منطقه ورود آب به سیستان و رودخانه پریان مشترک حداقل در سه مدخل تحویل ایران دهند.
رئیس اداره آبخیزداری وحفاظت خاک اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سیستان و بلوچستان افزود: در اولین همکاری طبق معاهده باید عمل شود چراکه خلف وعده از نظر بین المللی آنها را زیر سوال خواهد برد.
وی افزود: ما و قوانین بین المللی به ویژه قوانین در چند دهه اخیر به سمت بدیهیاتی رفته است که رودخانه های مرزی و حوضه های آبخیز مرزی و بین المللی (حوضه آبخیز هلمند) جزو حوزههای بین الملی محسوب میشدند وتالاب هامون هم با ۳۸۲ هزار هکتار، دارای حقابه طبیعی بوده است که کل کره زمین باید از آن انتفاع ببرد متاسفانه دراین معاهده ازحقابه زیست محیطی نیامده است و افغانستان باید این حقابه را در اختیار ایران قرار دهد زیرا حسن همجواری بین دو کشور برادر و همسایه که دارای اشتراکات، فرهنگی و مذهبی و دینی هستند، حکم میکند که همکاری را داشته باشند وهمچنین ایران در طول چهار دهه اخیر بیشترین خدمات و همکاری نسبت به کشورهای همسایه با افغانستان داشته است.
به گفته سروری نژاد، وزارت امور خارجه از پیش و حتی اکنون در روند دیپلماسی به ویژه در دیپلماسی آب در معادلات هیدروپولوتیک باید این مباحث را پیش از احداث بند کمال خان پیگیری میکردند تا گرفتار چنین روزی نشویم و باید با توجه به استنکاف کنونی افغانها به دادن آب این دیپلماسی جدی باشد و باید به سمتی رود که بتوان علاوه بر این طبق معاهده آب شرب و کشاورزی در ۸۲۰ میلیون متر مکعب بگیریم البته این میزان آب برای ساکنین کفایت نمیکند و حداقل آب مورد نیاز برای کشاورزی، شرب و صنعت منطقه سیستان ۲ میلیارد متر مکعب است و تالاب هامون هم به ۳ میلیارد متر مر مکعب آب نیاز دارد،پس مسئولین موضوع حقابه زیست محیطی را باید با جدیت بیشتری پیگیری کنند.
وی گفت: از ۱۶۴ سال قبل طبق معاده پاریس بخشی از هرات از ایران جدا شد و پس از آن چند معاهده آبی داشتیم که در برخی از آنها میزان حقابه ما نصف بوده و به تدریج با تضعیف دولت مرکزی در ایران این میزان تقلیل یافته و به کمترین رقم ۸۲۰ میلیون متر مکعب در معاهده۱۳۵۱ رسیده است پس چرا نباید یک معاهده جدید شامل حقابه شرب،کشاورزی و زیست محیطی را داشته باشیم بنابراین این امر شدنی است و امتناع از این موضوع به عدم ثبات در افغانستان و دولت مرکزی، نامهربانیهای کشور همسایه نسبت به ما و معادلات منطقهای بازمی گردد حتی شاید افغانها هم تحت فشارهای بینالمللی باشند.
سروری نژاد عنوان کرد: ممکن است در خصوص بازگشایی دریچه سد کمالخان بخشی از بدنه وزارت امور خارجه با دولت طالبان رایزنی کرده و قول هایی داده باشند اما چون این دریچه سدها باز نشد، فرضیه اولیه این است که با طالبان و گروههای دیگر رایزنی انجام شده که آن ها خلف وعده کردند یا فرضیه دوم مسئولین برای آرام کردن جو این موضوعات را مطرح کرده باشند درحالی که باید با مردم شفاف بود چراکه اطلاع رسانی صحیح میتواند برای حفظ آرامش باشد اما در این مقطع زمانی دیپلماسی ضعیف، عدم اعتماد در مردم منطقه سیستان را بیشتر خواهد کرد که امر درستی بنظر نمی رسد.
به گفته سروری نژاد، تالاب هامون خشک است و خشکی آن در سطح ۳۸۲هزار هکتار است و وزش طوفانها و گردوغبار با سرعت بیشتری به سمت مردم و ابنیهها گسیل میدهد زیرا دو دهه آب با ثبات در منطقه وجود نداشته است و در دهه اخیر وضعیت مردم اسفناک شده است و موضوع کرونا به این مباحث دامن زده است.
به گفته سروری نژاد، با وجود کرونا بدترین وضعیت را در جغرافیای سیاسی در خصوص تامین معیشت در منطقه سیستان شاهد هستیم که زیبنده جمهوری اسلامی نیست و باید نگاه ویژه ای به مرزنشینان این منطقه که تامین کننده امنیت ملی به ویژه در شرق کشور هستند صورت پذیرد زیرا دو کشوری همسایه ایران در بسیاری از مباحث دارای ثبات نیستند و ناامنیهای مختلف در این کشورها وجود دارد و مسئولین باید به این موارد توجه بیشتری داشته باشند.
مطالب مرتبط:
سیستان در آتش سوء مدیریت می سوزد
مرگ هامون نزدیک است
طبق وعده طالبان وزارت امورخارجه باید پیگیر اصلاح بند کمال خان باشد/در صورت همکاری طرف افغانستانی میتوانیم یک ماهه ارتفاع سرریز بند کمال خان را اصلاح کنیم/ در صورت تکمیل سد بخش آباد روی فراه رود، سیستان به تاریخ می پیوندد/ برای یک بازی برد_ برد ایران به سمت سرمایه گذاری در تأسیسات آبی افغانستان برود/آقای سلاجقه باید برای احیای تالاب هامون طبق عرف بین الملل دو میلیارد متر مکعب آب طلب کند
لبهای خشکیده سیستان هر روز خشکتر میشود/ صدای هامون شنونده ندارد
