اراضی شمال و غرب سیستان برای مهاجرت در نظر گرفته شود

در بسیاری از مناطق جوان ها رفته اند و آن‌هایی که توان رفتن ندارند، سودا و حسرتش را دارند.‌ بی تفاوتی دولتمردان نسبت به سیستان هم که مشهود است. طرح رزاق که می توانست اندکی راهگشا باشد با حاتم بخشی ها به اقتصاد سایر مناطق تزریق شد تا آخرین امیدها برای ماندن و زندگی کردن در سرزمین آباء و اجدادی دشوارتر شود.‌ به زودی اگر بی آبی مردم را به جلای وطن سوق ندهد؛ حتما فرسایش بادی یک تهدید جدی خواهد بود.
افغان ها برای استفاده از آب‌های سطحی برای توسعه کشاورزی و تولید برق برنامه دارند و به دلیل اهمیت آب برای مردم افغان دیگر اجازه نخواهند داد که آب به شکل گذشته وارد سیستان شود. حتی اگر دولتمردان ایرانی موفق به گرفتن حقابه شوند، خطر فرسایش بادی دریاچه هامون به قوت خود باقیست و اجازه تنفس و زندگی راحت را به سیستان، بخشی از افغانستان و پاکستان و تا حدودی به زاهدان نخواهد داد. میزان حقابه هیرمند در صورت برنامه ریزی اصولی و استفاده از تجهیزات آبرسانی جدید امکان ایجاد اشتغال را خواهد داد، اما این آب برای مرطوب سازی و تثبیت خاک بستر دریاچه کفاف نمی دهد. با رصد رفتارهای طالبان در قبال کشورهای بهره بردار پایین دست به این نتیجه می رسیم که علاوه بر تلاش برای گرفتن حقابه بر اساس معاهده ۱۳۵۱ میبایست برای گرفتن حقابه برای دریاچه هامون هم بر اساس امکانات قانونی و توافق های آمده در معاهده ۱۳۵۱ اقدام نمود. انتقال آب تهلاب و دریای عمان به زاهدان و سیستان هم می تواند تا حدودی مشکلات را مرتفع سازد، اما به دلیل این‌که این انتقال ها با هدف تامین آب شرب صورت می پذیرد توان جلوگیری از مهاجرت های احتمالی را ندارد.
در یکی از سفرهای تحقیقاتی به حاشیه کوه خواجه موفق به گفتگو با یک عشایر نشین (حدودا ۵۰ ساله)شدم. شغل اجدادی اش دامداری بود و هنوز صدها گوسفند داشت. دام او در این چند ساله از چند هزار راس به چند صد دام رسیده بود. او هر هفته در ازای واگذاری دام، علوفه می گرفت تا سایر گوسفندان خود را زنده نگه دارد. کسی حاضر نبود دام های استخوانی او را بخرد. تقاضایش از دولت این بود که دام او را خریده و پس از پرواربندی بفروشد. او یک دغدغه دیگر هم داشت. بعد از فروش دام ها چه کند؟ او کار دیگری بلد نبود و تمام عمر با دامداری ارتزاق کرده بود. این حکایت تلخ بسیاری از سیستانی هاست. روایت خانوارهایی که عمر خود را پای کشاورزی و دامداری گذاشته اند و اکنون به دلیل بی مهری طبیعت، جفای کشور همسایه و بحران های داخلی امکان تغییر شغل ندارند. برای این قشر که در نیمه دوم زندگی خود هستند چه باید کرد؟
مدتی قبل بحث جمع آوری آب‌های سطحی ناشی از بارش باران در ارتفاعات شمال و غرب سیستان مطرح شد. هدف این طرح جمع آوری و انتقال آب به سیستان بود. از آنجا که این در حد ایده اولیه بود، سوالات بی جواب بسیار داشت و عملیاتی شدن آن نیاز به اختصاص بودجه، زمان و مطالعه داشت، اما حسنش این بود که نگاه ها را معطوف به این نقاط کرد. محدوده ای وسیع که در برخی مناطق آن ساکنانی وجود دارند و از مهار همین آب‌های سطحی ارتزاق می کنند.
نگارنده‌ برای جلوگیری از مهاجرت های خارج استانی و پیامدهای ناگوارش برای میزبانان و مهاجران؛ پیشنهاد می دهد قسمت هایی از شمال و غرب سیستان که بارش سالیانه قابل توجهی دارد و امکان اجرای طرح های آبخوانداری و آبخیزداری را داراست، شناسایی کرده و پس از مطالعه؛ زمینه حضور تعدادی از خانوارهای سیستانی را در این مناطق مهیا سازند. حضور این کشاورزان و دامداران فرصتی ست تا علاوه بر کشت محصول و آزمایش تاب آوری در منطقه، نسبت به رشد و توسعه و ایجاد زیرساخت های مناسب اقدام نمود. این امر باعث می شود تا بهره برداران سیستانی که شغل خود را از دست داده اند در داخل خود منطقه مهاجرت کرده و میزان مصرف آب در سیستان کاهش یابد و امکان تثبیت خاک و رطوبت سازی برای مدیران آبی به وجود آید. اگر مطالعه میزان آب‌های سطحی ارتفاعات شمال و غرب سیستان تداوم یافت در گام های بعدی می‌توان به ذخیره و انتقال آب به سیستان هم اندیشید.
سلطان علی عابدی

مطالب مرتبط:

آنچه افغانستان با سیستان کرده است به مثابه یک جنایت جنگی ست| در شرایط بحران کنونی سیستان، می طلبد همه دستگاه های دولتی برای کمک، بسیج شوند استاندار سیستان و بلوچستان به جای زیبا سخن گفتن؛ با سومدیریت ها برخورد کند گفتمان توسعه از واقعیت تا شعار ایفای نقش استاندار سیستان و بلوچستان در زمینه دیپلماسی آب ضرورت دارد