دیار عیار_ در ایران یک مرجع رسمی معتبر برای اظهار نظر در خصوص آب وجود دارد و آن هم وزارت نیرو است. وزارت نیرو متولی امر آب است و دفتر رودخانه های مرزی آن که کمیساریای آب ایران محسوب می شود، به صورت لحظه ای رویدادهای فرامرزی را رصد می کند. هر گونه توافق بین دو کشور از طریق کمیساریای دو کشور صورت می پذیرد و نتیجه توافق ثبت و رسانه ای می شود. در خصوص رودخانه های مرزی، استاندارها و یا نمایندگان مجلس وظیفه قانونی اجرایی ندارند و اظهار نظرهای اخیر این مقامات صرفا مصرف سیاسی داخلی داشته است. وزارت نیرو به عنوان متولی آب سکوت اختیار کرده و مدیران استانی با اظهار نظرهای غیر واقعی به مردم نوید آمدن آبی را می دهند که از اساس اشکال دارد. از زمان روی کار آمدن طالبان، هیچگونه نشستی میان کمیساریای دو کشور صورت نگرفته است. با این حساب چگونه مدیران استانی خبر از توافق می دهند؟ سفر استاندار به افغانستان امری پسندیده و برای تسهیل مبادلات تجاری بین دو کشور کاملا ارزشمند است اما قرار نیست منجر به حل اختلاف آبی در خصوص هیرمند شود(ایکاش میشد). متاسفانه در شرایط فعلی جریان آب سیاسی شده و به دلیل بی اطلاعی نمایندگان مجلس و مدیران دستگاه های اجرایی استان از روند قانونی آن، گمانه زنی ها بر مسائل اصولی و واقعی غالب شده است.
و اما اصل ماجرا…
چند روز قبل با انتشار فیلمی از بازگشایی دریچه های آب سد کمال خان، مقامات ارشد استانی از استاندار گرفته تا نمایندگان مجلس خبر از نتیجه مثبت رایزنی ها دادند و موج شادمانی را در میان مردم به وجود آورند. این خبر در صدر اخبار قرار گرفت. در پاسخ به این خبر یک مقام طالب که برای ما ناشناس بود خبر مذکور را تکذیب کرد. بعداً مشخص شد وی سخنگوی رسمی وزارت آب و برق امارت اسلامی بوده است.
سد کمال خان در ۸۵کیلومتری مرز سیستان ایران واقع شده است و زمین های زیادی از افغان ها در پایین دست آن قرار دارند. در پی رایزنی کشاورزان افغانی با دولت امارت اسلامی، چند دریچه از سد کمال خان برای آبیاری زمین های آنها باز شده است. متاسفانه این اقدام آنها باعث شد تا مقامات ایرانی تصور کنند رایزنی های آنها جواب داده و هر یک در پی مصادره آن به نفع خویش برآمدند.
در پنج کیلومتری مرز سیستان یک بندک وجود دارد. یک سازه کوچک اما بسیار کاربردی که باعث انحراف آب هیرمند به نهر لشکری می شود. نهر لشکری آب هیرمند را به زمین های پهناور کشاورزی در نیمروز انتقال می دهد. به واقع این رهاسازی آب یک تصمیم برای تامین نیازهای کشاورزان داخلی افغانستان بوده است که عده ای به اشتباه آنرا نتیجه دیپلماسی موفق ارزیابی کردند.
اخبار واصله نشان از آن دارد که مردم افغان برای بهره برداری حداکثری از این آب در بستر هیرمند، بندک های کوچک خاکی(گوره) ایجاد می کنند تا آب را به سایر نهرها منحرف کنند و برای مصارف کشاورزی خود بهره برند. اگر هم قرار بود از این میزان محدود، آبی به سیستان برسد این بندک ها مانع آن می شود. رسیدن آب به مرز سیستان نیاز به حجم وسیعی دارد تا از روی این بندک ها بگذرد. اگر هم با توجه به این شرایط آبی محدود به سیستان برسد مشکلی را حل نمی کند.
دیپلماسی لبخند با طالبان بی فایده است. در حال حاضر این نوع دیپلماسی بین بندک های دست ساز مردمی افغان گرفتار آمده و همه چشم به راه آن هستند.
سد کمال خان با هدف انحراف آب و امتیاز گرفتن از ایران ساخته شده و با چند گفتگوی ساده میان مقامات غیر مرتبط دو کشور حل نمی شود انگار هنوز مقامات ما متوجه عمق فاجعه نشده اند. سیاست لبخند و مهربانانه با دولت امارت اسلامی طالبان که یک عمر به کمک های یکطرفه کشورهای حامی خود خو گرفته اند و عادت به گرفتن دارند نه امتیاز دادن، ره به جایی نمی برد. باید تمهیدی کاربردی اندیشیده شود تا بحران آب سیستان برای همیشه حل شود. به جای دلخوش کردن به سیلاب ها باید در راستای احیای حقابه طبق عهدنامه تلاش کرد و از آنسوی زیر ساخت های کشاورزی مدرن و مکانیزه مهیا گردد. رفته رفته باید به سیستان بدون هیرمند عادت کنیم و از داشته هامان به صورت علمی بهره بریم.
- نویسنده : سلطانعلی عابدی
