عضو کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در خصوص حقابه هیرمند گفت: «مادامی که کشور‌های همسایه ما از دریچه ابرقدرت آمریکا به ما نگاه می‌کنند، این مشکلات را خواهیم داشت. ما با ژاندارم جهان درگیریم و می‌خواهیم ابهت ایالات متحده را بشکنیم. همسایه‌های ما نیز از این شرایط سوء استفاده کرده و تلاش می‌کنند حق ما را ندهند. ما هم باید تلاش کنیم حقمان را بگیریم. حق گرفتنی است؛ دادنی نیست.

دیپلماسی ناکارآمد آب، شرق کشور را با بحران‌های جدی ناشی از سدسازی‌های افغانستان بر روی رودخانه‌های مشترک مواجه می‌کند، سدهای افغانستان بر رودخانه‌های مرزی، هریرود و هیرمند را از جریان طبیعی محروم کرده‌اند؛ کاهش شدید آورد آب این رودخانه به سد دوستی، تأمین آب شرب خراسان‌رضوی را با بحران جدی مواجه می‌کند.

بررسی مدل هیدروپلتیکی، مبتنی بر حس محرومیت نسبی، در دیپلماسی آبی ایران ـ افغانستان نشان می‌دهد که مسایل داخلی افغانستان منجر به ایجاد حس محرومیت نسبی در روابط آبی آن با ایران شده است. این حس محرومیت نسبی منجر به بروز واکنش‌ها و احساسات منفی شده است که به نوبۀ خود، بر تصمیم‌های افغانستان دربارۀ نحوۀ استفادۀ داخلی از آب‌های فرامرزی اثرگذار بوده است. حس محرومیت نسبی در درون جامعۀ افغانستان، نقش موثری در توسعۀ زیرساخت‌های آبی و تمایل دولت برای برآورده کردن انتظارهای اجتماعی در این حوزه، به‌خصوص در حوضۀ‌ آبی رودخانۀ هیرمند داشته است. هرچند هدف از این اقدام‌ها، کاهش حس محرومیت بوده است اما باعث ایجاد واکنش‌های اجتماعی و سیاسی شده و درگیری‌های لفظی احساسی و مناقشه‌های آبی را بین کشورهای حوضۀ رودخانه‌ها به وجود آورده است.

برخی از رسانه و افراد مطلع اعلام کردند که هیاتی از جانب طالبان با در دست داشتن نامه مولوی امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان بر خلاف آداب دیپلماتیک بدون موافقت کشور میزبان نسبت به تحویل گیری کنسولگری افغانستان در مشهد از سرکنسول کنونی اقدام کردند که با مقاومت سرکنسول افغانستان مواجه شدند.

در حالی مراسم یادبود شهید سید ابراهیم رئیسی و همراهانش با حضور هیات های دیپلماتیک در سطوح رئیسی جمهور، نخست وزیر، رئیس پارلمان، وزیر خارجه، فرستاده ویژه و ... از کشورهای مختلف در سالن اجلاس سران برگزار شد که علی رغم حضور هیات های مختلفی مانند حشد شعبی و طالبان برای شرکت در این مراسم و ادای احترام به شهدای خدمت، اما به جبهه مقاومت ملی افغانستان اجازه اعزام هیات داده نشده است.

رودخانه‌های فرامرزی علاوه‌بر اینکه یک منبع آب هستند، می‌توانند مکان‌های توسعه و تولید قدرت هم باشند و هویت فرهنگی را تعریف کنند. بنابراین، این منبع برای کشورها هم می‌تواند عاملی برای همکاری و هم منبعی برای مناقشه باشد و لزوماً مناقشه در مناسبات هیدروپلیتیکی نامطلوب نیست و گاهی می‌تواند حتی تسریع‌کننده‌ای برای شکل‌دهی به همکاری هم باشد. رقابت آب بین ایالات ساحلی، هرج‌ومرج‌های سیاسی در بالادست و عدم تخصیص معقول آب بین کشورهای ساحلی سبب شده است دور از انتظار نباشد که این حوضه به یکی از ناپایدارترین حوضه‌ها فرامرزی ایران تبدیل شود.

بیش از هفت ماه از سال آبی گذشته و علی رغم بارش های شدید در حوضه آبریز هیرمند، حدود ۷ درصد حقابه ایران از رودخانه هیرمند دریافت شده است. بدعهدی های طرف افغان مغایر ماده پنجم معاهده دلتا در خصوص ایجاد سازه های هیدرولیکی برای کنترل سیلاب رودخانه هیرمند بر خلاف وعده های مقامات طالبان هم چنان ادامه دارد که مصداق آن بند کمال خان و بند لشکری است.

کلاف سردرگم ساختار دیپلماسی کشور در حوزه آب و مصائب زیست محیطی حاصل از سیاست های آبی کشورهای همسایه به ویژه افغانستان و ترکیه و حکمرانی نادرست آب، باعث بروز فجایع انسانی و زیست محیطی بسیاری را در کشور شده که اگر برای آن چاره‌ی اندیشیده نشود، در مناطق شرق، شمال شرق و غرب و شمال‌غرب کشور نیز تشدید می شود.

وزیر خارجه طالبان در دیدار هیات مجلس نمایندگان ایران گفت: افغانستان بازاری خوب برای صنایع ایران بوده و کابل و تهران در زمینه تجارت و ترانزیت تسهیلات بیشتری ایجاد کنند و از این فرصت استفاده بهینه نمایند.

"رییس سازمان محیط زیست کشور عنوان کرده با وجودی که حاکمان افغانستان از قبول داشتن معاهده رهاسازی آب هریرود حرف می زنند اما در عمل به جای ۸۵۰ میلیون لیتر فقط ۱۵ میلیون لیتر آب رها شده است." در حالی که هریرود نیست و هیرمند است، میلیون لیتر نیست، میلیون مترمکعب است، 850 نیست و 820 است!!!