نظرات دکتر ملازهی برآمده از درک عمیق و شناخت دقیق او از مذهب، فرهنگ و قومیت ساکنان شبه قاره بود. او از میان انتقاد به مکتب دیوبندی هندی، سلفی خاورمیانه ای و سنت و رسوم شرق نقشه راهی اخلاقی برای توجه بدون تبعیض به دانش و مدیریت محلی در عین توجه به مسئولیت و نقش حاکمیت را توصیه می کرد. تخصص استاد ملازهی خاورمیانه و بویژه شبه قاره هند بود و شناخت دقیق و ارتباطات به روز از کشورهای هندوستان، پاکستان و افغانستان از او تحلیلگری چیره دست و کارشناسی خبره ساخته بود، بطوریکه ریشه های یک رویداد را از جنبه هایی مورد کاوش قرار می داد که کمتر کسی توان آن را داشت. ملازهی فردی کاربلد در مسائل مربوط به همسایگان شرقی ایران بود و وقتی در مورد حق آبه ایران از افغانستان اظهار نظر می کرد زنهارهای واقعی به حکومت برای اتخاذ مواضع جدی در مقابل حکومت طالبان می داد، چه او به روشنی نقشه راه آینده آمال آمریکا از یک سو و چین از سوی دیگر برای استیلا بر منابع و سیاست کشورهای نوار بافر (ایران، افغانستان، پاکستان و…) در مرزبندی های غرب و شرق عالم را می دانست. او به درستی بر بازی آمریکا با کارت طالبان و سوء استفاده از داعش هراسی ایران آگاه بود و تاکید داشت که نبایستی منافع مردم سیستان قربانی مماشات حاکمیت یا زیاده خواهی طرف افغان شود، لذا اگر چه امیدی به پیروزی جبهه متحد شمال و حاکم شدن تکثرگرایی در افغانستان نداشت، اما از تعجیل در دادن امتیاز به امارت اسلامی و مماشات بدون تضمین هم انتقاد می کرد. ملازهی اهرم زور را در مناسبات همسایگی مناسب نمی دید و در شرایطی که رئیس جمهور فقید با زبان تهدید با طالبان سخن گفتند به معامله طالبان با آمریکا و توافقات امنیتی احتمالی شیطان بزرگ توجه می داد و به تجربه کشاندن پای عراق به جنگ کویت اشاره می کرد. او به پرهیز از موازی کاری در روابط خارجی، دید جامع امنیتی، فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی و…در مناسبات با کشورهای همسایه باور داشت. او که خود زاده بلوچستان به عنوان محیط پرتنش سنتی، قومی مذهبی و فرهنگی بود در عین اعتبار به نقش ابداعات و سنت های کارآمد مدیریت های محلی در مناطق مرزی شرق کشور به شناخت عمیق از مناسبات کلان سیاست جهانی در خاور میانه زنهار جدی می داد بنابراین تعجیل در موضع گیریها و استقبال از تسلط تند روهای مذهبی در افغانستان را شایسته تریبونداران هموطن نمی دید. پیر دانای بلوچ به نقش بی بدیل توانایی های فنی و منابع طبیعی ایران در زمینه صدورخدمات و انرژی به افغانستان و پاکستان و احتراز از فرصت سوزی توجه داشت و تجارت با همسایگان شرقی را بدون تامین خواسته های راهبردی کشور خطایی استراتژیک می دانست.
مشی پیرمحمد ملازهی که همانا وطن دوستی، ژرف اندیشی، دغدغه مندی و کنشگری عالمانه همراه با صداقت و صراحت کلام اوست برای فرزندان سیستان و بلوچستان میراثی گرانبهاست. چه اختلاف نظرات اندک نبایستی باعث بی توجهی به سرمایه های قابل افتخار ملی مان شود.
حسین سرگزی
