وقوع «سیل در مناطق جنوبی سیستان و بلوچستان» به دلیل اهمیت موضوع به یکی از دغدغه‌ها و مسائل مورد بحث اتاق فکر دولت تبدیل شده، به طوری که در روزهای پایانی سال با برگزاری نشستی جامع در حضور کارشناسان و نمایندگان اکثر نهادهای مرتبط، موضوع مورد بررسی قرار گرفت.
در این نشست نمایندگانی از وزارت نیرو، استانداری سیستان و بلوچستان، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، سازمان هواشناسی، تعدادی از اعضای هئیت علمی و اساتید دانشگاه های کشور حضور داشتند.
لزوم توسعه روش های کنترل سیلاب ها، استقبال از مشارکت مردم و رویکردهای تاریخی بومی در کنترل آب های سطحی، استفاده از ابزارهای مدرن در راستای پیش بینی دقیق تر شرایط جوی، و توسعه خدمات بیمه ای از جمله راهکارهایی بود که از سوی کارشناسان در جهت بهبود شرایط زیست مردم شریف استان بزرگ سیستان و بلوچستان مطرح شد.
نماینده سازمان هواشناسی در این نشست از احتمال وقوع بارش های سنگین و سیلاب دوباره در روز سه شنبه در این استان خبر داد.
طی روزهای وقوع سیل در سیستان و بلوچستان و راهکارهای مواجه با این موضوع به یکی از موضوعات اصلی مورد بحث در دولت سیزدهم تبدیل شده و به همین خاطر اخیرا نشستی با همین موضوع در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به عنوان یکی اتاق‌های فکر دولت برگزار شد و نمایندگان دستگاه‌های مختلف و کارشناسان پیشنهاداتی را با هدف کاهش خسارت‌های سیل و کمک به مردم برای عبور از این مشکل و رخدادهای احتمالی آتی مطرح کردند.
روز گذشته نشست «بررسی علل وقوع و اقدامات پیشگیرانه و مدیریتی سیل در سیستان و بلوچستان» در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری برگزار شد.
در این نشست که با هدف بررسی زوایای مختلف وقوع سیل در این استان جنوبی کشور و چالش‌ها و راهکارهای کاهش تبعات آن برای مردم عزیز این استان با حضور جمعی از مدیران ارشد، کارشناسان، و متخصصان دستگاه‌های اجرایی برگزار شد، نمایندگان دستگاه‌های مختلف از جمله مرکز پژوهش‌های مجلس، شرکت مدیریت منابع آب ایران، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، سازمان حفاظت محیط زیست، معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری، شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، پژوهشکده سوانح طبیعی، آزمایشگاه خطمشی و حکمرانی دانشگاه تهران، سازمان هواشناسی، صندوق بیمه حوادث ساختمان، استانداری سیستان و بلوچستان و نیز اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های تهران و تربیت مدرس حضور داشتند.
شرکت‌کنندگاه در نشست مذکور ابعاد مختلف سیل اخیر در سیستان و بلوچستان را مورد ارزیابی قرارداده و به بررسی تبعات و چالش‌های این مخاطره طبیعی پرداختند که البته راهکارهایی هم برای برون رفت از شرایط کنونی و بهبود عملکرد در سیل‌های سال‌های آتی این استان پناور نیز مطرح شد.
فرسایش گسترده خاک در سیل اخیر بلوچستان
دکتر صادق ضیائیان، مدیر کل مرکز ملی پیشگیری و هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور، در این نشست گفت: در سیل اخیر میزان بارندگی در برخی مناطق استان سیستان و بلوچستان در یک هفته معادل سه برابر میانگین بارندگی سالانه بوده است.
عباس گلی، کارشناس این حوزه، هم ضمن تحلیل تصاویر ماهواره‌ای مربوط به سیل در منطقه سیستان و بلوچستان، گفت که منطقه بلوچستان به دلیل خصوصیت های جغرافیایی همواره در معرض سیل قرار داشته و نسبت به بارندگی حساس است و در این زمینه عوامل انسانی، اجتماعی و جغرافیایی متعددی نقش دارند. در سیل اخیر شاهد حجمی از فرسایش خاک بودیم که در کشور بی سابقه بوده است.
لزوم توجه به هشدارهای تأثیرمحور
دکتر سحر تاج‌بخش، رئیس سازمان هواشناسی، در این نشست بر لزوم توجه به هشدارهای تأثیرمحور به همراه افراد و زیرساخت‌هایی در معرض خطر سیل، گفت: به دلیل تغییرات اقلیمی شاهد تکرار چنین بارشهایی در منطقه خواهیم بود. بنابراین باید به سمت هشدارهای تأثیرمحور برویم و این امکان با راهاندازی پایگاه اطلاعات مربوط به لایههای مختلف آسیبپذیری و خطرپذیری مناطق مختلف فراهم می شود.
وی با اشاره به اینکه ساخت‌وسازها و طرح‌های جامع باید پیوست اقلیمی داشته باشد و به تأیید سازمان هواشناسی برسد، از عدم به اشتراک‌گذاری داده‌ها توسط سازمان‌ها و نهادهای مختلف دخیل در مسأله سیل انتقاد کرد و گفت: این اقدام به افزایش کارایی هشدارهای تأثیرمحور سازمان هواشناسی منجر خواهد شد.
سیل سدهای سیستان و بلوچستان را پر کرد
سیف اله آقابیگی، مدیر کل دفتر هماهنگی مدیریت بحران و پدافند غیر عامل وزارت نیرو، هم به عنوان یکی از حاضرین در نشست سیل سیستان و بلوچستان علت خسارت‌های به بار آمده در سیل اخیر را شدت بالای بارش، همزمانی بارندگی در بالادست و پاییندست سدها، نفوذپذیری کم در منطقه و محدودیت ظرفیت سدها برشمرد و گفت: سیل ۲۶۸ میلیون متر مکعب به حجم آب سدهای سیستان و بلوچستان اضافه شده و ۳۲۷ میلیون متر مکعب به پایین دست رها شد و در مجموع ۸۶ درصد از سدهای منطقه پر شد.
وی افزود: سدهای منطقه توانستند در سیل اخیر بیش از ۳۳۳ میلیون مترمکعب از سیل را در خود ذخیره کنند.
سیل هر چند سال یکبار مهمان بلوچستانی‌هاست
دکتر مهدی یاسی، استاد دانشگاه تهران و عضو کارگروه هیأت ویژه گزارش ملی سیلاب سال۹۸ ، با اشاره به این نکته که تکرار وقوع سیل در دو رودخانه باهوکلات و کاجو بیش از مناطق دیگر است، گفت: در بلوچستان این تناوب در فواصل زمانی ۳ تا ۵ ساله رخ می‌دهد.
دکتر امیرحسین گرکانی، رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی، نیز ضمن تأکید بر اقدامات آبخیزداری و پرهیز از نگاه سازه‌محور در موضوع سیل منطقه بلوچستان افزود: در سال ۹۵، ۹۸، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ هم در این منطقه سیلاب داشتیم و به طور کلی هر دو یا سه سال یکبار در بلوچستان شاهد سیل هستیم و سدها نتوانسته‌اند عملکرد قابل قبولی در کنترل سیلاب داشته باشند.
سیل اخیر تلفات جانی نداشت
مجید محبی، مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان، نیز در این نشست با بیان اینکه در سیل اخیر هیچ تلفات جانی نداشتیم، گفت: باید لایروبی و افزایش ظرفیت سدها انجام شود. در مخاطره اخیر، اثر فضای مجازی واقعاً زیاد بود. در این سیل بسیاری از اقلام مورد نیاز مردم از جمله خوراکی و پوشاک با کمک فعالان فضای مجازی و مردم دیگر نقاط کشور تأمین شد.
الگوی ناکارآمد سازهای و حذف مشارکت مردم
در ادامه اما دکتر محمدرضا فرزانه، عضو پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار و دبیر هاب علمی تغییر اقلیم کشور، گفت که حذف مشارکت مردمی الگوی ناکارآمدی است و جداکردن مردم از موضوع مدیریت آب مشکلات دیگری را ایجاد کرده است.
وی با بیان اینکه با مدیریت صحیح میتوانستیم حتی بارش‌های بیش از این را هم بدون خسارات شدید پشت سر گذاشت تأکید کرد: تنها اقدامات سازهای نظیر سد نمیتواند سیلها را کنترل کند و نیاز به یک مدیریت جامع در این حوزه وجود دارد.
لزوم اقدامات حفظ تعادل در آبخیرداری و سدسازی
دکتر یاسی اعلام کرد که مطالعات نشان می‌دهد که برای کنتر سیلاب‌های منطقه بلوچستان به ساخت بندهای کوتاه در رودخانه‌ها، رعایت تراز ایمن مناطق مسکونی و زیرساخت‌ها در سازگاری با سیل، طرح احداث سد باهوکلات و افزایش ارتفاع سد پیشین، طرح ساخت مخزن ساحلی در دهانه رودخانه باهوکلات و مدیریت بهم پیوسته دستگاه‌های مرتبط با آب و سیلاب و مدیریت بحران در استان نیاز است.
عباسعلی نوبخت ، رییس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، با ذکر اقدامات آبخیزداری انجام شده در منطقه سیل زده بلوچستان و لزوم تسریع تکمیل پروژههای حفاظتی و آبخیزداری در منطقه، گفت: دایک حفاظتی عورکی در پایین دست سد زیردان نقش موثری در کاهش خسارت داشته و مردم از این اقدام راضی بودند .
حسن وحید، معاون آبخیرداری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، نیز تدوین طرح جامع مدیریت سواحل مکران، تأمین اعتبار مطالعات منطقه دشتیاری و تشکیل ستاد ملی اجرای اقدامات در سیستان و چابهار را به عنوان راهکارهای بهبود شرایط مطرح کرد.
گرکانی همچنین از شرکت مدیریت منابع آب و دیگر دستگاهها خواست تا توجه ویژه‌ای به بحث هوتک‌ها و توسعه دانش بومی کنترل سیلاب در منطقه داشته باشند و افزود: سدسازی رویکرد کافی برای حفظ منابع آبی نیست.
وی در این نشست و با هدف کمک به بهبود شرایط در سیل‌های آتی منطقه بلوچستان پیشنهاد تکمیل ایمن‌سازی روستاهای در معرض فرسایش خندقی، الزام به رعایت کدهای ارتفاعی در ساخت‌وسازهای آتی، تهیه سند جامع توسعه و نگهداری منابع آبی، حفر هوتک‌ها در روستاهای سیل‌گیر، بازطراحی مسیرهای ارتباطی و جاده‌ها و طراحی بر اساس تراز ارتفاعی مناسب، تکمیل مطالعات جامع و تخصصی در قالب برنامه‌های استانی و آگاهی‌بخشی و آموزش جامعه با برگزاری برنامه‌های آموزشی را برای مهار سیلاب‌ها را مطرح کرد.
از جمله موضوعاتی که تقریبا همه کارشناسان در این نشست روی آن تأکید داشتند این بود که به طور متوسط هر سه سال یکبار در منطقه بلوچستان شاهد وقوع سیل هستیم. در این مسیر البته با در پیش گرفتن اقدامات مناسب از سوی دولت شاهد آن هستیم که خسارت های وارده در سیل اخیر نسبت به سیل سال‌های قبل بسیار کمتر باشد.
کارشناسان همچنین لزوم حفظ تعادل در پیشبرد اقدامات سازهای نظیر سدسازی و اقدامات غیرسازه‌ای نظیر اتکا به آبخیزداری و دانش بومی را مورد توجه قرار داده و خواستار شفافیت بیشتر در سیاست‌ها و برنامه‌ها و پروژههای اجرا شده در منطقه بلوچستان در دهه‌های گذشته و مسوولیت‌پذیری دستگاهها شدند.
لازم به توضیح است که در برخی مناطق استان سیستان و بلوچستان حجم بارش نزدیک به ۳۲۰ میلیمتر در یک شبانه روز بوده که ۳ برابر میانگین سالانه بوده است و نماینده سازمان هواشناسی کشور نیز می‌گوید که پیش بینی بارش‌های سنگین در روز سه شنبه، ۲۹ اسفند، را داریم و ممکن است در پی این بارش‌ها شاهد سیلابی شدن دوباره منطقه باشیم و به همین خاطر مردم و دستگاهها باید خود را برای هر گونه رخداد احتمالی آماده کنند.
مطالب مرتبط:
بارندگی‌های وحشتناک اخیر در سیستان و بلوچستان از توفان گونو هم سخت‌تر بود / ۴۰۰ هزار نفر درگیر سیل هستند / جاده‌ها و پل‌ها زیر آب هستند / مادران باردار به شدت دچار مشکل هستند / انتظار داریم انتخابات همه چیز را تحت تأثیر قرار ندهد / این طور نشود که منطقه دشتیاری را آب برده باشد ومسئولین مرکز نشین را خواب / بالگرد دانشگاه علوم پزشکی خراب است؛ ارتش با بالگرد‌هایش مردم را تنها نگذارد
۱۶ شهرستان و ۱۹۴۷ روستا در سیستان و بلوچستان درگیر سیل هستند/ ۲۰ محور بازگشایی شد
ابراهیم رئیسی: برای بهبود وضعیت سیل زدگان تصمیم گیری می کنیم
روایت سیل‌زدگان بلوچستان
