در هفته گذشته در یک اقدام غافلگیرانه ۱۲هزار کارت سوخت توسط شرکت توزیع و پخش فرآورده‌های نفتی زاهدان غیر فعال شد. اقدامی که اعتراضات بسیاری در پی داشت و باعث شد خشک و تر با هم بسوزند. اینکه چه نهاد یا نهادهایی مجوز مسدود کردن کارت های سوخت را صادر کردند موضوع بحث این یادداشت نیست. هدف پرداختن به تبعات و تاثیر روانی آن در جامعه ای ست که این روزها به دلیل افزایش قیمت کالاهای اساسی و غیر اساسی، بحث خشکسالی و بیکاری و دشواری تامین معیشت خود، حال خوشی ندارند.
در دهه های اخیر صف های طولانی جزیی از زندگی این مردم بوده اما صف بنزین ماه های اخیر در زاهدان و سایر شهرهای استان نشان از یک اتفاق غیرمعمول داشت. عده ای با اجاره دادن کارت سوخت خود به سایرین به گسترش بازار قاچاق سوخت در استان دامن می زنند و بالطبع میبایست برای خلاصی مردم از این صف های طویل تمهیدی اندیشیده میشد و بهترین راه برخورد و ممانعت از این درآمدهای غیرقانونی و جلوگیری از ازدحام خودروها در صف بنزین بود. محور این نوشته بر چگونگی نحوه اجرا و عدم پیش بینی عواقب این تصمیم است.
نارضایتی جمع کثیری از مردم که به غلط و به دلیل داده های اشتباه کارت سوخت آنها مسدود شده از تبعات منفی این طرح است. اینکه شرکت نفت استان در شناسایی افرادی که به هر دلیل ممکن پا را فراتر از قوانین گذاشته و به بازار سیاه یاری رسانده اشتباه عمل کرده و باعث نگرانی و دردسر مردم شده است. وقتی شرکت نفت امکانات زیرساختی مناسبی برای شناسایی و پیشگیری از سو استفاده های احتمالی سودجویان ندارد یعنی برنامه ریزی در این حوزه همواره باعث صدمه زدن به عده ای شهروند مقید به قانون می شود.
اگر اقدام شرکت توزیع و پخش فرآورده‌های نفتی زاهدان در غیرفعال کردن کارت سوخت متخلفین، بر اساس یک تحقیق و پایش کارشناسی شده استوار بود قاعدتاً میبایست از صف های طویل سوخت کاسته میشد. بعد از ابطال کارت ها صف های بنزین به همان سیاق گذشته شلوغ بود.
از دیگر پیامدهای این تصمیم و اجرای غیراصولی آن می توان به افزایش قیمت ناگهانی بنزین در بازار آزاد اشاره کرد. کسانی که کارت سوخت آنها مسدود شده بود برای تهیه بنزین جهت مصرف شخصی خود اقدام به خرید بنزین از دستفروش ها کردند و به دلیل افزایش میزان تقاضا، بهای بنزین در بازار سیاه افت و خیز زیادی داشت. وقتی قیمت در یک روز چندین بار بالا و پایین می شود یعنی مصرف کنندگان واقعی بنزین در بلاتکلیفی به سر می برند و به همین دلیل به جای کاسته شدن از صف های طویل بر میزان آن افزوده شد.
اکنون شرکت نفت اعلام کرده کسانی که کارت سوخت آنها غیر فعال شده با یک تعهد محضری مبنی بر عدم تکرار، کارتشان فعال می شود. کسانی که به هر دلیل تخلف کرده و در ایجاد بازار سیاه و شکل گیری صف های طویل نقش داشته اند بی تردید باید طبق قانون بر آنها سخت گرفته شود تا امکان تامین سوخت بازار سیاه و قاچاق آن از آنها سلب شود اما تکلیف آنهایی که به اشتباه با متخلفین جمع بسته شده اند و به اصطلاح خشک و تر با هم سوخته اند چه می شود؟ آیا شرکت نفت مدارکی در اختیار دارد تا به افراد معترض ثابت کند که در کجا و چگونه تخلف کرده اند؟
در شرایطی که بسیاری از مردم به دلیل خشکسالی دل به خودروهایشان بسته اند و با جا به جایی مسافر تامین معاش می کنند چنین اقداماتی باعث ناامیدی و رنجش هر چه بیشتر آنها می شود.
در هر صورت علت اصلی این صفوف طولانی قاچاق سوخت نیست. طبق گفته مدیران ارشد استانی جایگاه های سوخت به اندازه رشد جمعیت افزایش نیافته اند. واگذاری جایگاه ها به برخی افراد مشخص، باعث شده تا جایگاه ها خود نیز به قاچاق سوخت دامن بزنند. بسیاری از افراد با اجاره دادن کارت سوخت خود به پمپ چی ها جهت فروش آزاد سهمیه شان بر مشکلات می افزایند.
سلطانعلی عابدی
