تأملی بر ماجرای توهین در برنامه “دادخواه” در زاهدان
چند ماه قبل در مرکز استان سیستان و بلوچستان که جمعیت آن از اهل سنت و تشیع هستند، یک غیر بومی در برنامه‌ای با عنوان “دادخواه” از شبکه استانی پخش شد که طی آن، تهیه‌کننده برنامه به مهمان حاضر در استودیو توهین کرد. این رفتار غیرحرفه‌ای و دور از شأن رسانه ملی، واکنش‌های گسترده‌ای را در میان مردم منطقه برانگیخت.
آنچه این ماجرا را تأسف‌برانگیزتر می‌کند، عدم پاسخگویی مدیرکل صدا و سیمای استان سیستان و بلوچستان است. وی نه تنها از مهمان برنامه عذرخواهی نکرد، بلکه حتی حاضر به پاسخگویی در قبال این رفتار نامناسب نشد. این برخورد در منطقه‌ای حساس مانند سیستان و بلوچستان، که همواره نیازمند توجه بیشتر برای ایجاد وحدت و همدلی است، می‌تواند تبعات منفی گسترده‌ای داشته باشد.
برنامه “دادخواه” که با هدف رسیدگی به مشکلات مردم منطقه تولید می‌شود، در عمل به محلی برای بی‌احترامی به شهروندان تبدیل شده است. این امر در تضاد آشکار با رسالت صدا و سیما در ایجاد اعتماد و همبستگی ملی است، به‌ویژه در استانی مرزی که همواره با چالش‌های متعددی روبرو بوده است.
مقایسه با اتفاق مشابه در تهران
در مقابل، در تهران نیز شاهد اتفاق مشابهی بودیم؛ توهین به خلیفه اول اهل سنت توسط عوامل یکی از برنامه‌های صدا و سیما، اما واکنش به این رویداد متفاوت بود. جبلی، رئیس سازمان صدا و سیما، حداقل از عوامل برنامه توضیح خواست و پرونده تشکیل داد هرچند که عذرخواهی رسمی صورت نگرفت.
این تفاوت در نحوه برخورد با دو رویداد مشابه، نشان‌دهنده نوعی تبعیض آشکار است. گویی مسئولان صدا و سیما اهمیت کمتری برای احساسات و باورهای مردم در مناطق محروم و مرزی قائل هستند، در حالی که حساسیت بیشتری نسبت به واکنش‌های احتمالی در پایتخت دارند.
تحلیل ریشه‌های مشکل
این رویکرد دوگانه می‌تواند ناشی از چند عامل باشد:
۱٫ عدم آشنایی با فرهنگ و باورهای اقوام مختلف: بسیاری از تهیه‌کنندگان و عوامل برنامه‌ساز صدا و سیما، شناخت کافی از حساسیت‌های فرهنگی و مذهبی اقوام مختلف کشور ندارند.
۲٫ نبود نظارت کافی بر تولیدات استانی: به نظر می‌رسد نظارت جدی بر محتوای تولیدی در شبکه‌های استانی وجود ندارد، و همین امر باعث شده برخی افراد با انگیزه‌های شخصی یا جناحی، از رسانه ملی سوءاستفاده کنند.
۳٫ راه یافتن افراد کم‌تجربه و تندرو به صدا و سیما: همانطور که در متن اشاره شده، برخی تندروهای مجازی با بهره‌گیری از فضای نابسامان کنونی، به صدا و سیما راه یافته‌اند و بیشتر در پی کسب شهرت هستند تا انجام رسالت حرفه‌ای.
زاهدان؛ قربانی بی‌توجهی رسانه‌ای
زاهدان به عنوان مرکز استان سیستان و بلوچستان، همواره با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم کرده است. این شهر که از محروم‌ترین مناطق کشور محسوب می‌شود، نیازمند توجه ویژه رسانه‌ای برای انعکاس مشکلات و دستاوردهای مردم منطقه است. اما متأسفانه، گاهی همین رسانه ملی که باید صدای مردم باشد، به محلی برای توهین به شهروندان تبدیل می‌شود.
مردم زاهدان و سایر شهرهای سیستان و بلوچستان، حق دارند که رسانه ملی را متعلق به خود بدانند و انتظار احترام و پاسخگویی از مسئولان آن داشته باشند. فراموش نکنیم که صدا و سیما با بودجه عمومی و مالیات مردم اداره می‌شود و همه شهروندان، فارغ از قومیت و مذهب، در تأمین هزینه‌های آن سهیم هستند.
ضرورت اصلاح رویه موجود
برای برون‌رفت از این وضعیت، اقدامات زیر ضروری به نظر می‌رسد:
۱٫ عذرخواهی رسمی از مردم زاهدان: مدیرکل صدا و سیمای استان سیستان و بلوچستان باید به صورت رسمی از میهمان برنامه “دادخواه” و مردم استان عذرخواهی کند.
۲٫ تدوین استانداردهای سخت‌گیرانه‌تر برای تولید برنامه: صدا و سیما باید استانداردهای دقیق‌تری برای احترام به تنوع فرهنگی و مذهبی کشور تدوین کند.
۳٫ آموزش فرهنگی برای عوامل برنامه‌ساز: تهیه‌کنندگان و مجریان برنامه‌ها باید آموزش‌های لازم در زمینه احترام به تنوع فرهنگی و مذهبی را دریافت کنند.
۴٫ افزایش نظارت بر تولیدات استانی: نهادهای نظارتی صدا و سیما باید نظارت بیشتری بر محتوای تولیدی در شبکه‌های استانی داشته باشند.
سخن پایانی
رسانه ملی به عنوان مهم‌ترین ابزار ارتباطی کشور، مسئولیت سنگینی در ایجاد وحدت و همدلی میان اقوام و مذاهب مختلف دارد. هرگونه توهین یا بی‌احترامی، به‌ویژه در مناطقی با حساسیت‌های خاص مانند زاهدان، می‌تواند به شکاف‌های اجتماعی دامن بزند و اعتماد عمومی به رسانه ملی را خدشه‌دار کند.
معذرت‌خواهی بابت اشتباهات، نشانه ضعف نیست، بلکه دلیلی بر مسئولیت‌پذیری و احترام به افکار عمومی است. امید است مسئولان صدا و سیما، این اصل بدیهی را درک کنند و در جهت اصلاح رویه‌های موجود گام بردارند.
