در سرزمین سیستان (در سالیان دور) زمانی که هنوز چاه ها بی پدر بودند، جایی که آفتاب با خشونتی مقدس بر خاک می‌تازد و باد، ۱۲۰ روز در سال، خاکستر امیدها را پراکنده می‌سازد، روزی برگزیده ای محلی به فکری اعجازآمیز افتاد. گفت: "چه خوب بود اگر زمین را تا اقیانوس زیرزمینی می‌کندیم!"

خشکیدگی خزنده‌ی دریاچه‌های نمادینی چون ارومیه و هامون، که روزگاری تالاب‌های بین‌المللی و حیات‌بخش جوامع پیرامونی بودند، تنها نوک کوه یخ بحرانی عظیم‌تر است. این پدیده‌ی هشداردهنده، همراه با افت کمّی و کیفی منابع آب زیرزمینی و سطحی در گستره‌ی جغرافیای ایران، پرده از یک شکست ساختاری در حکمرانی منابع آب برمی‌دارد.

دانشگاه زابل به عنوان مهم‌ترین نهاد علمی منطقه سیستان، می‌تواند نقشی حیاتی در مطالعه و ارائه راهکار برای چالش‌های منطقه‌ای ایفا کند. این دانشگاه که همواره در جلسات رسمی کشوری به عنوان مرکز پژوهشی بومی برای حل بحران‌های منطقه معرفی می‌شود، در موارد متعددی نظیر طرح "رویین‌تن‌سازی" با وزارتخانه‌های مختلف قراردادهای پژوهشی منعقد کرده است. با این حال، کمبود مطالعات جامع در زمینه پیامدهای سدسازی‌های افغانستان بر منطقه سیستان، نقطه ضعف آشکار در عملکرد این دانشگاه محسوب می‌شود.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: سیاست خارجی دولت چهاردهم در قبال افغانستان تغییر خواهد کرد؛ چندی قبل با تعدادی از اعضای کمیسیون جلسه خوبی پیش از سفر به نیویورک با رئیس‌جمهور داشتیم، در این جلسه مباحث پیرامون ساماندهی به اتباع خارحی، مسائل افغانستان، نمایندگی ویژه در این کشور و عدم تمکین هیات حاکمه افغانستان در زمینه حقابه ایران از رودخانه هیرمند مطرح شد.

جابر انصار شب گذشته در آخرین روز کاری خود در این نمایندگی سیاسی، میزبان جمعی از فرهنگیان، فعالان و نخبگان مهاجر افغانستانی بود. او که بیشتر از ۵ سال در قامت سرکنسول جمهوری اسلامی افغانستان در مشهد ایفای وظیفه کرد، حالا در هماهنگی با وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران جای خود را به یک دیپلمات طالبان می‌دهد.

«آب کم است، نان کم است، هوا خوب نیست، اتاق مناسب نداریم...» در زابل نان آنقدر بی‌کیفیت است که برای دام استفاده می‌شود. بساط نانوایی‌های سنتی هم که حالا با حل مسئله گاز مایع، دوباره به راه است و قیمت‌های نان آنها چندین‌برابر نانوایی‌های دولتی است؛ آن هم در سرزمینی که از حداقل‌های رفاه خالی است و بر مبنای آمار رسمی خط فقر و شاخص محرومیت که توسط وزارت کار، رفاه و تعاون اجتماعی در سال گذشته منتشر شده، در میان استان‌های کشور رکورددار فقر مطلق است و درحالی‌که نرخ فقر در کل کشور حدود 30 درصد محاسبه شده، در این استان به تنهایی این نرخ بیش از 50 ‌درصد است.

حتی قبل از قدرت‌گرفتن طالبان نیز امنیت ضعیف، خشکسالی مکرر، فقر و بیکاری در افغانستان گسترده بود، توقف ناگهانی جریان کمک‌ها در قالب کمک‌های بلاعوض، قیمت مواد غذایی و سوخت را در زمان تسلط طالبان بیش از دو برابر افزایش داد

کنفرانسی پیرامون یکی از بزرگترین دغدغه های سال های اخیر سیستان، بلوچستان و ایران، در دانشگاه زابل با موضوع مهندسی آب برگزار شد، کنفرانسی که طبق اخبار واصله به مانند بسیاری از کنفرانس ها، دستاوردی برای مدیریت آبی استان نخواهد داشت و جایی در سر فصل های مهندسی آب استان باز نخواهد کرد.

یکی از مشکلات بارز جوامع توسعه نیافته و یا کمتر توسعه یافته، عدم امکان گفتگو ست. استان سیستان و بلوچستان هم به دلیل توسعه نیافتگی با این معضل جدی مواجه هست. سیاسی کردن فضای جامعه باعث شده نتوان بدون در نظر گرفتن سیاست به موضوعات غیر سیاسی ورود کرد و گفتمان کارشناسی با هدف تئوریزه کردن زیر ساخت ها داشت. وقتی سیاست به همه ارکان های ساختاری اجتماع چنگ می اندازد فرصت گفت و گو محدود می شود. هر مدل نقدی حتی نقد فرهنگ و گفتمان فرهنگی سازنده، به حساب نقد یک جریان سیاسی گذاشته می شود و افراد کمتری برای مشارکت پیشگام می شوند تا هزینه های احتمالی کمتری متحمل شود.

با احداث و بهره برداری از سد کمال خان جریان آب هیرمند قابل کنترل شده و بر خلاف معاهدات و حسن همجواری و وعده هایی که افغانستان در خصوص جریان آب هیرمند داد، آب به سمت گودال زره منحرف و از دسترس دو کشور برای بهره برداری مفید خارج شد.