در منطقه با یک جنگ آبی مواجه هستیم که ایران نیز یکی از قربانیان این جنگ است. افغانستان با احداث سد سلما، بند کمال خان، سد بخش‌آباد، کانال های انحرافی مانند ترکو و قلعه افضل، کانال قوش و … یک جنگ آبی علیه همسایگان خود آغاز کرده که امنیت آبی، غذایی و زیست محیطی ایران، کشورهای آسیای مرکزی و حتی پاکستان را به مخاطره اندخته است. بسیاری از زیرساخت‌های آبی در دوره جمهوریت افغانستان احداث و یا عملیات ساخت آن ها با استراتژی مشخص با مشاوره و کمک مالی آمریکا، ترکیه، هند و … آغاز شد، اما پس از تسلط طالبان استراتژی افغانستان در قبال آب و رویکردهای هیدروپلیتیکی تغییری نکرد.
تجربه نشان داده که هرگاه مقامات ایرانی پیگیری مسئله حقابه هیرمند را در اولویت قرار دادند، با جنگ رسانه‌ای و یا تنش های مرزی مواجه شدیم. برای مثال می‌توان به اقدامات امارت اسلامی پس از اولتیماتوم رئیس‌جمهور در خصوص حقابه ایران از رودخانه هیرمند اشاره کرد، به رغم این‌که کارشناسان مسائل هیدرولیک اذعان داشتن که سد بخش آباد در سال ۱۴۰۳ تکمیل و به بهره‌برداری می رسد، اما ۲ روز از پس از این اولتیماتوم ۲ تونل سد مذکور توسط مقامات طالبان افتتاح شد و یک کارگاه سد سازی در حوضه آبریز هیرمند که سال ها غیر فعال بود، دوباره فعال شد. تشدید تنش های مرزی و جنگ تبلیغاتی باعث نگرانی مردم شده بود که پس از آن رفته رفته مسئله پیگیری حقابه کمرنگ شد و در نهایت با هوشمندی طالبان علی رغم داده های ماهواره خیام مبنی بر وجود آب در حوضه آبریز هیرمند، هیات ایرانی ماه های انتهایی سال آبی و فصل زراعت از ایستگاه سنجش آب دهراوود بازدید کردند و صرفا با بررسی آورد یک ماه رودخانه، خشکسالی در افغانستان را تایید کردند و حتی طبق معاهده میزان حقابه هیرمند در دوره خشکسالی نیز پیگیری نشد.
هم زمان با اجرای قراداد دوحه و تسلیم افغانستان به طالبان، اخباری مبنی بر کمک لجستیکی، اطلاعاتی و حتی نظامی ارتش پاکستان و isi به گروه طالبان منتشر شد. کمتر کسی پیش بینی می‌کرد که دره پنجشیر که ارتش سرخ شوری و حتی نظامیان آمریکا را در جنگ به چالش کشیده بود در مدت زمان کوتاهی سقوط کند و کنترل ولایت و ولسوالی آن به دست طالبان بیفتد، در آن زمان اعضای جبهه مقاومت تاکید بسیاری بر نقش ارتش پاکستان و حتی نیروی هوایی این کشور در خصوص شکست پنجشیر داشتند.
پس از تسلط طالبان بر افغانستان، عمران خان نخست وزیر پشتون وقت پاکستان و حامی طالبان به اتهام فساد مالی بازداشت و راهی دادگاه شد. این رویداد با تقویت گروه تحریک طالبان پاکستان توسط طالبان افغانستان به لحاظ مالی، تسلیحاتی و لجستیکی مصادف شد. مسلط شدن طالبان بر افغانستان، انگیزه ای مضاعف برای تی تی پی برای تصرف ولایت های مرزی افغانستان با پاکستان را فراهم کرد، از طرفی در گذشته حکومت جمهوریت تا حد امکان به تی تی پی اجازه عملیات علیه پاکستان را نمی داد، اما گروه طالبان در قبال این مسئله اهتمامی نداشت که در نهایت منجر به چند عملیات توسط تی تی پی علیه مقر های نظامیان پاکستانی، تنش های مرزی، انسداد گذرگاه تورخم و توقف گاه و بی گاه مبادلات مرزی میان دو کشور شد.
تی تی پی که در گذشته در بخش پشتون نشین ایالت بلوچستان پاکستان نفوذ داشت، اخیرا ضریب نفود خود را در بخش بلوچ نشین این ایالت افزایش داده و سعی کرده با انتشار بیانیه هایی با گروه های نظامی و مدنی بلوچ در قبال برخوردهای ارتش پاکستان و isi همدردی کند و برای خودش جایگاه اجتماعی کسب کند، از آنجا که غالب گروه های بلوچ سکولار هستند، بنابراین گروه تحریک طالبان پاکستان با ایدئولوژی مذهبی خود نتوانسته توفیقی در همراه کردن گروه های بلوچ کسب کند، اما همراه کردن، تقویت و حتی استفاده ابزاری از گروه های تروریستی مذهبی ماننو جیش العدل و … مسئله ایست که نمی توان به راحتی از آن عبور کرد. بنا به ادعای برخی کارشناسان مسائل افغانستان، مقامات امنیتی سه ولایت مرزی هرات، فراه و نیمروز اعضای سابق جندالله و نزدیکان تروریست معدوم عبدالمالک ریگی هستند. با توجه به اختلافات عقیدتی طالبان با شیعیان و جمهوری اسلامی کنار هم گذاشتن این تکه های پازل را نمی توان با نا امنی های اخیر در استان های سیستان و بلوچستان و کرمان بی ارتباط دانست. اگر در خصوص این تحرکات که با هدف آسیب زدن به تمامیت ارضی کشور توسط تجزیه طلبان و همراهی حامیان آن ها صورت می گیرد، تدبیر مناسبی اتخاد نشود بی تردید امنیت ملی ایران را به مخاطره می اندازد.
عملیات موشکی و پهبادی ایران علیه مواضع گروه تروریستی موسوم به جیش العدل در خاک پاکستان بسیاری معادلات را تغییر داد و به نقطه عطفی در کاهش ناامنی‌ها بدل خواهد شد که در صورت استمرار توام با کار اطلاعاتی می تواند به برچیده شدن بساط تروریست ها و تجزیه طلبان منجر شود.
برای کاهش اثر گذاری تبلیغات گروه های تجزیه طلب و گروه های تروریستی برای یارگیری در ایران باید با توسعه مبتنی بر مشارکت اجتماعی، تقویت جامعه مدنی، اشاعه گفتمان سیاسی، کار فرهنگی و جبران کم کاری های فرهنگی سنوات گذشته علاوه بر اشتغال زایی و از بین بردن محرومیت، حس وطن پرستی و میهن دوستی را در میان جامعه رواج دهیم.
فرشید عابدی
مدیرمسئول
مطالب مرتبط:
ضرورت تشکیل شورای همکاری پدافند جنگ آب در تقابل با مناقشات آبی افغانستان
ایران خواستار بررسی بیشتر کمک های بین‌المللی به پروژه های آبی افغانستان شود
در مسئله هیرمند یا بایستی برای آب بجنگیم و یا این‌که با آمریکا توافق کنیم | پشت پرده جنگ آب، اسرائیل قرار دارد| برنامه ای برای تشنه نگه داشتن سیستان وجود دارد| وزارت خارجه هم در چارچوب دیپلماسی سیاسی عمل کند و هم گزینه نظامی روی میز باشد
فرمانده طالب چه می داند؟ | جنایات عبدالمالک قومی و مذهبی بود
