داوطلب شدن، مولفه بارز سازمان های مردم نهاد است که از طریق کمیسیون ماده ۱۰ احزاب و جمعیت ها برابر با قانون برای متقاضیان مجوز تاسیس و فعالیت صادر می کند. اگر چه فعالیت این سازمان از بدو بنیانگذاری جمهوری اسلامی در قانون دیده شده اما در اواخر دهه هفتاد خورشیدی شکل منظم و سازمان یافته ای به خود گرفته و در میان مردم علاقمندان بیشتری تحت این عنوان به فعالیت های سیاسی، فرهنگی، ورزشی و صنعتی روی آورده اند. سازمان های مردم نهاد به آگاهی بهتر و شهروندان آگاه تر که در پویایی اهداف خرد و کلان یک جامعه تحت لوای دموکراسی منجر می شوند، کمک می کنند. در فعالیت های مدنی بدون آنکه فعالان اجتماعی از سوی یک مقام دولتی انتخاب یا منصوب شوند قدرت سیاسی و اجتماعی قابل توجهی به دست آورده و بر روند تحقق دموکراسی تاثیر می گذارند.
حال با این مقدمه و مشخص شدن نقش و تاثیر تشکل های مردم نهاد بر پویایی یک جامعه نگاهی به فعالیت های این تشکل ها در استان می اندازیم. در اواخر دهه هفتاد خورشیدی تاکنون علاقمندان حوزه های مختلف اجتماعی با ثبت NGO فعالیت خود را به عنوان نهادی به ظاهر مستقل آغاز کردند اما از آنجا که این افراد صرفا علاقمند بودند و به لحاظ مالی همچنان نیاز به بودجه دولتی داشتند نتوانستند به جریانی تاثیرگذار تبدیل شوند. در مقام عمل این تشکل ها با دادن ایده در صدد جذب بودجه دولتی بر آمده و در چهارچوب قوانین سفارش دهندگان در قالب یک پیمانکار خصوصی انجام وظیفه کرده اند که ذات این قضیه با اهداف تعریف شده برای برای NGO منافات دارد. نهادهای مدنی نقش مهمی را در روند توسعه، فرهنگ سازی، مطالبه گری، ارایه طرح، ایده و پیگیری فرایند توسعه ایفا می کنند.
اگر به طور کلی جامعه را سه لایه، دولت، عمومی و خصوصی تقسیم کنیم، بدون در نظر گرفتن زندگی خصوصی افراد، دو لایه دولت و لایه عمومی بازیگران اصلی فرآیند توسعه به شمار می روند و هر کدام نیز وظیفه ای را به عهده دارند.
لایه دولت براساس نظام حاکم، به اجرای سیاستهای تدوینی و تقنینی می پردازد. درون بطن حاکمیت و دولت، نهاد های نظارتی وجود دارند که بر کم و کیف عملکردی دولت و دستگاه های اجرایی نظارت دارند.
با تغییر دولت ها و بدنه مدیریتی دولت ها برخی سیاست ها، درست یا نادرست کنار زده شده و یا اینکه برخی پروژهها نیمه کاره رها می شوند و به طور کلی سیاست ها و رویکرد های دولت قبل کنار زده می شوند و یا اینکه با حدت و شدت کمتری پیگیری می شوند
نهادهای مدنی شامل احزاب، مطبوعات، تشکل های مردم نهاد و … در جامعه باید با اتکا به نظرات کارشناسی سره را از ناسره تشخیص داده و در مقابل فعالیت های نادرست دولت در چارچوب قانون اساسی با ابزارهای در اختیار در قالب پیشنهاد، انعکاس ایده ها و حتی اعتراض مسالمت آمیز به سیر قطار توسعه در مسیر درست یاری رسانند.
متاسفانه متولیان دولتی تشکل های مردم نهاد، احزاب و مطبوعات نتوانستند آن طور که باید، در زمینه تقویت نهادهای مدنی موفق باشند. با آسیب شناسی این مسئله به این جمع بندی می رسیم که یا تفکر درستی در میان نهادهای مدنی وجود نداشته و یا اینکه اراده ای برای تقویت این نهادها وجود نداشته است.
تجربه اثبات کرده که مدیران بیشتر تمایل به همکاری با نهاد های سنتی دارند اما تأثیر گذاری نهادهای سنتی نیز تاریخ انقضایی دارد و بدون تردید در طولانی مدت پاسخ گوی نیازهای جامعه نیستند.
تفکر جاری در نهاد های سنتی، نیازهای یک جامعه مدرن را نمی شناسد و قطعا رویکرد متفاوتی نسبت به مسائل مختلف دارند، بنابراین در جامعه متجدد باید نهادهای مدنی تقویت شوند.
مقام معظم رهبری هم در فرمایشات خود به مطالبه گری مردم و انتقاد از مسئولان تاکید داشته اند، لذا منویات معظم له در گرو تقویت این نهاد های اجتماعی محقق خواهند شد.
